Cuộc sống căng thẳng, nhu cầu làm đẹp càng trở nên chính đáng và hết sức cần thiết. Để giữ làn da sáng mịn không tì vết, chị em không ngừng truyền tai nhau nhiều bí quyết dưỡng da. Dưới đây là top 7 nguyên nhân gây mụn phổ biến và những điều cần lưu ý khi chăm sóc da.
Mụn là gì?
Mụn là bệnh về da thường gặp, xuất hiện ở mặt, lưng, ngực, cổ, cằm, mông, bả vai… với nhiều nốt khác nhau như sưng tấy đỏ, bọc mủ, ngứa và đau. Nguyên nhân gây ra mụn chủ yếu do hoạt động của nội tiết tố, hoặc các tác nhân ngoại cảnh như nhiễm khuẩn, tắc nghẽn lỗ chân lông… Tùy vào biểu hiện trên da, mụn được chia ra nhiều loại khác nhau: mụn trứng cá thông thường, trứng cá đỏ, mụn ẩn, mụn bọc (mụn nốt nang), mụn cám, mụn đầu đen, mụn mủ, mụn viêm… (1)
Nguyên nhân gây mụn phổ biến
Bốn nguyên nhân chính gây ra mụn bao gồm: da tiết nhờn quá nhiều, tắc nghẽn nang lông do dầu và tế bào chết; da bị nhiễm khuẩn; viêm da; chăm sóc da không đúng cách, lạm dụng mỹ phẩm. Tình trạng mụn có thể nặng hơn do một số lý do:
- Do nhiễm trùng: vi khuẩn P. acne (Propionibacterium acnes) là nguyên nhân chính gây mụn trứng cá thông thường, trong khi vi khuẩn demodex là nguyên nhân chính gây ra mụn trứng cá đỏ.
- Thay đổi nội tiết tố: nội tiết tố thay đổi nhiều trong độ tuổi dậy thì và ở độ tuổi trung niên đặc biệt là phụ nữ trong thời kỳ tiền mãn kinh, khiến cho tuyến bã nhờn mở rộng và tiết ra nhiều. Nhờn tiết ra nhiều, cùng với việc chăm sóc da không đúng có thể dẫn đến nổi mụn.
- Sử dụng thuốc: thuốc chứa corticosteroid, testosterone, lithium… cũng có thể gây ra mụn.
- Chế độ ăn: tiêu thụ thực phẩm giàu carbohydrate (đường, tinh bột) như bánh mì ngọt, khoai tây chiên, bánh ngọt… có thể làm tình trạng mụn trở nên trầm trọng hơn.
- Căng thẳng: không gây ra mụn nhưng nếu đang bị mụn thì căng thẳng có thể làm tình trạng mụn trở nên xấu hơn.
- Chăm sóc da không đúng cách: da không được vệ sinh sạch tạo điều kiện cho vi khuẩn gây mụn phát triển, da suy yếu dễ nổi mụn.
- Lạm dụng mỹ phẩm: mỹ phẩm giúp bảo vệ da và cung cấp các chất dưỡng ẩm cho da nhưng việc sử dụng mỹ phẩm kém chất lượng hay mỹ phẩm không phù hợp với da trong thời gian dài khiến da dễ kích ứng, lỗ chân lông bít tắc và hình thành mụn.
Triệu chứng dấu hiệu của mụn?
Mụn có nhiều loại, tùy vào nguyên nhân gây mụn sẽ có những biểu hiện khác nhau. Dựa trên nguyên nhân và các triệu chứng, mụn được chia thành nhiều loại bao gồm: mụn trứng cá, mụn ẩn, mụn đầu đen, mụn bọc, mụn cóc…
- Mụn trứng cá: mụn có đầu trắng nếu lỗ chân lông kín, mụn có đầu màu đen nếu lỗ chân lông hở. Mụn trứng cá gây sưng đỏ, mụn nhọt, mụn mủ, có các khối u lớn rắn gây đau và viêm, chứa đầy mủ bên dưới da. (2)
- Mụn ẩn: phát triển ở sâu dưới nang lông, mụn nổi cục nhỏ li ti, không gây viêm sưng hay đau.
- Mụn đầu đen: dễ nhận biết do có màu tối xuất hiện trên da, hơi nhô lên, không gây đau, không viêm. (3)
- Mụn bọc: có biểu hiện là các nốt mụn sưng đỏ, cứng xung quanh, nhân mụn có dịch màu vàng hoặc trắng, mủ, chạm vào đau, dễ vỡ và để lại vết thâm lâu.
- Mụn trứng cá đỏ: những mụn màu đỏ, thường ở quanh mũi và miệng, gây đau và ngứa. (4)
Phân loại mụn
Mụn được chia ra nhiều loại, tùy vào nguyên nhân gây mụn được chia thành các loại sau:
1. Mụn trứng cá thông thường (mụn đầu trắng)
Mụn trứng cá là một tình trạng viêm da xuất hiện phổ biến ở nhiều đối tượng với mọi độ tuổi khác nhau. Nguyên nhân chính gây ra mụn trứng cá là do bã nhờn tiết ra nhiều dẫn đến tình trạng tích tụ vi khuẩn, bít tắc lỗ chân lông, lâu dần gây viêm, nhiễm khuẩn dẫn đến nổi mụn. Mụn trứng cá gây khó chịu trên da và ảnh hưởng đến thẩm mỹ, tâm lý người bệnh.
2. Mụn ẩn
Mụn ẩn là mụn mọc ở sâu dưới nang lông, không gây viêm sưng, không đau nhức. Nhận biết mụn ẩn bằng các nốt mụn nhỏ li ti, mọc theo từng cụm và lan rộng theo các khu vực xung quanh khiến bề mặt da sần sùi. Mụn ẩn rất khó để phát hiện, cách đơn giản nhất là sờ lên da, nếu thấy có cảm giác thô ráp và gồ ghề, khả năng cao đó là mụn ẩn.
Ngoài ra mụn ẩn có thể phát hiện qua soi da. Mụn ẩn thường mọc ở vùng trán, hai bên má và dưới cằm, do đây là vùng da dễ chịu tác động của yếu tố bên ngoài. Mụn ẩn tuy không gây sưng viêm như những loại mụn khác nhưng nếu không biết chăm sóc và xử lý đúng cách, mụn có thể gây viêm, sưng và để lại vết thâm lâu, khó điều trị. Nếu biết chăm sóc da đúng cách thì mụn ẩn sẽ tan và biến mất.
3. Mụn bọc
Mụn bọc hình thành dưới da và không giống như các loại mụn đầu trắng, đầu đen, mụn bọc phát triển dưới bề mặt da. Một số mụn bọc mọc hình thành từ những ổ áp xe nhỏ của vùng nang lông tuyến bã nhờn và bùng phát tạo nên các nốt to viêm đỏ sưng tấy và đau, có thể gây biến dạng khuôn mặt. Mụn bọc thường xuất hiện ở trên mặt, lưng hoặc ngực.
4. Mụn cám
Mụn cám là mụn nhỏ hình thành do lỗ chân lông bị tắc nghẽn kèm với bã nhờn và bụi bẩn. Mụn cám thuộc thể nhẹ của mụn trứng cá, thường mọc theo vùng và khiến da mặt sần sùi, gồ ghề. Nếu chăm sóc da không đúng cách, tự ý nặn mụn có thể khiến sưng đỏ, viêm, đau…
5. Mụn đầu đen
Mụn đầu đen là những nốt mụn nhỏ xuất hiện trên nền mụn trứng cá, do lỗ chân lông bị hở (còn gọi là nhân trứng cá hở) và mụn bị oxy hóa nên đầu mụn bị đen (vì vậy được gọi là mụn đầu đen). Mụn đầu đen là tình trạng mụn nhẹ, hình thành trên mặt, lưng, ngực, cổ, cánh tay, vai…
6. Mụn mủ
Mụn mủ là dạng viêm da gây nổi nốt sưng đỏ trên da, có đầu màu vàng hoặc trắng, bên trong chứa đầy dịch mủ (nhờn, tế bào chết, vi khuẩn…). Mụn mủ nhìn giống mụn nhọt nhưng nhọt có kích thước lớn hơn và viêm tấy mô nhiều hơn hơn. Chúng thường xuất hiện ở các vùng khác nhau trên khuôn mặt như: cằm, mũi, má, trán, quai hàm, thái dương, nách, háng… Mỗi vị trí mọc của mụn mủ biểu hiện một vấn đề về sức khỏe nhất định. Mụn mủ nếu không được xử lý đúng cách có thể gây ra những biến chứng xấu cho sức khỏe.
7. Trứng cá đỏ
Mụn trứng cá đỏ thường xuất hiện ở xung quanh mũi và miệng, gây sưng đau và ngứa. Mụn xuất hiện thường do bất thường trong kiểm soát vận mạch, suy yếu hệ thống tĩnh mạch vùng mặt, tăng ký sinh trùng ở nang lông, rối loạn chức năng kháng khuẩn, chế độ ăn nhiều đồ ngọt cay nóng, lạm dụng các thuốc amiodarone, corticosteroid… Mụn trứng cá đỏ nếu không được điều trị kịp thời có thể gây ra các biến chứng như mũi cà chua (sưng đỏ ở mũi), đỏ da, phù mắt…
Nguy cơ gây mụn
1. Những ai có nguy cơ mắc phải mụn
Người có nguy cơ bị nổi mụn bao gồm: phụ nữ ở thời kỳ tiền mãn kinh, trẻ em đang trong độ tuổi dậy thì, người bị rối loạn nội tiết, thường xuyên bị stress căng thẳng, người làm việc trong môi trường ô nhiễm, người có làn da dầu và ít chăm sóc da, sử dụng mỹ phẩm kém chất lượng, chăm sóc da sai cách…
2. Yếu tố làm tăng nguy cơ gây mụn
Một số yếu tố liên quan đến nguy cơ gây mụn bao gồm:
- Rối loạn nội tiết tố: khiến bã nhờn hoạt động mạnh, kích thích tiết nhờn, gây bít tắc lỗ chân lông, tăng sinh vi khuẩn gây mụn. Nếu da không được chăm sóc đúng cách các lỗ chân lông dễ bị bít tắc hoặc nhiễm khuẩn gây ra mụn.
- Chăm sóc da sai cách: da mặt là vùng nhạy cảm và tiếp xúc trực tiếp với môi trường thường xuyên, do đó da mặt cần được chăm sóc cẩn thận hàng ngày. Nếu chăm sóc sai cách khiến da yếu đi, tạo điều kiện cho vi khuẩn gây mụn phát triển mạnh.
- Dùng mỹ phẩm kém chất lượng hoặc không phù hợp: mỗi một loại da sẽ có sản phẩm phù hợp hỗ trợ chăm sóc da. Tuy nhiên việc lựa chọn mỹ phẩm không phù hợp và kém chất lượng, sử dụng trong thời gian dài gây nhiễm khuẩn da, lỗ chân lông bị bít tắc hình thành mụn.
- Tác dụng phụ của thuốc: nổi mụn cũng có thể do các tất dụng phụ của thuốc, đặc biệt khi dùng thuốc có các chất như testosterone, lithium, corticosteroid, thuốc chống lao, thuốc chống động kinh, thuốc chống trầm cảm… trong thời gian dài khiến rối loạn nội tiết tố, tăng sinh dầu nhờn, gây mụn.
- Chế độ ăn không lành mạnh: ăn đồ nhiều dầu mỡ, cay nóng, nhiều đường khiến nổi mụn nhiều hơn.
- Căng thẳng: căng thẳng có thể gây rối loạn nội tiết làm tăng sinh tuyến nhờn, da dễ suy yếu, bít tắc lỗ chân lông và gây mụn.
- Ô nhiễm môi trường: làm việc trong môi trường có nguồn nước hoặc không khí ô nhiễm, bụi bẩn, bụi mịn… lâu dài khiến da dễ nhiễm khuẩn, bít tắt lổ chân lông, tích tụ chất bã… sẽ gây ra mụn.
Tác hại biến chứng của mụn có thể gặp
Các biến chứng do mụn gây ra thường liên quan đến tính thẩm mỹ như để lại các vết sẹo lồi hoặc rỗ, tồn tại lâu dài, mụn sau khi lành có thể để lại vết thâm gây mất thẩm mỹ cho da. Mụn nếu không được điều trị kịp thời có thể phát triển sang các vùng da lân cận, phát triển lâu gây khó chịu cho người bệnh.
Nếu tự ý nặn mụn và vệ sinh kém có thể gây nhiễm trùng da. Đặc biệt vùng da ở trán, mũi, cằm, miệng, nhiễm trùng gây sưng phù, méo miệng, trường hợp nặng có thể gây viêm tắc tĩnh mạch xoang hang trong não dẫn đến hôn mê, tử vong. Trứng cá đỏ có biến chứng là mũi cà chua, hoặc trĩ mũi
Khi nào cần gặp bác sĩ
- Khi thấy da nổi mụn, các phương pháp chăm sóc da không thuyên giảm, người bệnh nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa Da liễu để được thăm khám và hướng dẫn điều trị. Với nhiều phụ nữ, mụn trứng cá có thể tồn tại lâu và bùng phát một tuần trước kỳ kinh nguyệt.
- Ở người lớn tuổi, nếu xuất hiện mụn trứng cá nặng có thể báo hiệu mắc bệnh lý, cần được thăm khám để điều trị.
- Một số kem trị mụn, sữa rửa mặt, và các loại mỹ phẩm kém chất lượng có thể gây ra phản ứng nghiêm trong cho da. Khi sử dụng mỹ phẩm có các triệu chứng như: nổi mẩn đỏ, kích ứng, ngứa ngáy, ngất xỉu, khó thở, sưng mắt, mặt, môi hoặc lưỡi, cổ họng căng cứng… cần đến ngay bệnh viện để điều trị kịp thời.
Phương pháp chẩn đoán
Nếu nghi ngờ bị nổi mụn, cần đến ngay bác sĩ da liễu để kiểm tra da, xác định loại tổn thương và mức độ nghiêm trọng. Có thể phải làm thêm một số xét nghiệm để tìm ra nguyên nhân chính xác gây nổi mụn.
Phương pháp điều trị
Mụn có nhiều loại, do vậy phương pháp trị mụn tùy vào từng loại mà sử dụng các phương pháp khác nhau. Dưới đây là một số liệu pháp được sử dụng phổ biến và hiệu quả
1. Mức độ nhẹ
- Có thể sử dụng các loại kem, sữa rửa mặt và thuốc điều trị tại chỗ không kê đơn để điều trị mụn vừa nổi lên. Các thành phần trong gel trị mụn bao gồm: benzoyl peroxide giúp làm khô mụn và tiêu diệt vi khuẩn, axit salicylic giúp tẩy tế bào chết trên da ngăn ngừa lỗ chân lông bị tắc nghẽn.
- Tình trạng mụn nếu không thuyên giảm cần đến gặp bác sĩ da liễu để được thăm khám và có phương pháp điều trị phù hợp. Nếu bị mụn ở cấp độ vừa phải có thể dùng kem bôi theo toa, thuốc kháng sinh, bác sĩ cũng hướng dẫn cách chăm sóc da và chỉ định các sản phẩm phù hợp…
2. Trong trường hợp tình trạng mụn nặng, bác sĩ sẽ chỉ định làm các thủ thuật sau:
- Liệu pháp quang động (PDT): sử dụng thuốc và ánh sáng đặc biệt hoặc tia laser để giảm sản xuất dầu và vi khuẩn.
- IPL trị liệu: sử dụng xung ánh sáng có cường độ mạnh để tiêu diệt vi khuẩn P.acne, demodex.
- Liệu pháp laser: có thể giúp cải thiện mức độ đỏ da trong trứng cá đỏ , sẹo mụn (tùy thuộc vào các loại laser khác nhau sẽ có các chỉ định khác nhau cho từng bệnh lý).
- Mài da: giúp loại bỏ da chết và các lớp trên cùng của da mụn bằng bàn chải xoay, giúp trị sẹo mụn. Hiện nay phương pháp mài da ít được sử dụng hơn.
- Thay da sinh học: phương giáp loại bỏ các lớp trên cùng của da để lộ lớp da bên dưới ít tổn thương hơn, giúp cải thiện tình trạng sẹo và mụn. Peel da và lăn kim có làm tế bào gốc hoặc PRP(huyết tương giàu tiểu cầu)
- Tiêm thuốc cortisone: giúp giảm viêm và tăng tốc độ điều trị mụn. Cortisone thường được sử dụng để điều trị với mụn bọc hoặc mụn nốt nang.
Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa
Một số biện pháp giúp giảm nguy cơ bị nổi mụn mà bạn nên biết:
- Rửa mặt hàng ngày bằng sữa rửa mặt không chứa dầu
- Sử dụng sữa rửa mặt trị mụn không kê đơn để giúp bỏ dầu thừa trên da.
- Sử dụng các đồ trang điểm dạng nước, không gây dị ứng da, làm giảm khả năng tắc nghẽn lỗ chân lông.
- Tránh các sản phẩm chăm sóc da và đồ trang điểm có chứa dầu.
- Luôn tẩy trang và làm sạch da trước khi ngủ.
- Tắm hoặc rửa mặt sau khi đổ nhiều mồ hôi, tập thể dục.
- Buộc tóc gọn gàng, hạn chế để tóc tiếp xúc với da mặt.
- Tránh đội mũ, hay quấn băng đô quanh đầu…
- Ăn uống lành mạnh, uống đủ nước, giảm các thực phẩm giàu năng lượng.
- Giảm căng thẳng, thư giãn.
Để giảm nguy cơ mọc mụn, cần khắc phục được những nguyên nhân gây mụn phổ biến. Mụn do nội tiết thường khó điều trị hơn so với mụn thông thường. Do đó, ngoài việc chăm sóc da đúng cách, cần có một lối ăn uống và sinh hoạt lành mạnh để giảm được nguy cơ nổi mụn.